«Вакыт. Вакыйга. Халык: туган якны өйрәнү яңалыклары»

1 февральдә Мордовия Республикасының атказанган язучысы, халык шагыйре, Мордовия Республикасы Башлыгының яшь авторлар өчен әдәби премиясе лауреаты, «Әдәби Россия» атналык Әдәби премиясе лауреаты, Мордовия Республикасы Дәүләт премиясе лауреаты (2018), Россия Федерациясенең атказанган журналисты (2022), 16 шигырь, публицистика һәм эссе китабы авторы, Мордовия Республикасының хәзерге Ельники районы Акчеево (Кюгеш) авылында туган Камил Абидулла улы Тангалычевка 55 яшь тула (1968).

1985 елда Камил Тангалычев Мордва-Пошат урта мәктәбен тәмамлый һәм бер ел Ельники районың «Трибуна колхозника» газетасының корреспонденты булып эшли. Мәктәп елларында ук ул үзенең беренче шигырьләрен, яшь терлекчеләр белән әңгәмәләрен, урып-җыю, районда узган бәйрәмнәр турында язмаларын бастырып чыгарды, Мордовиядә чыккан шигъри җыентыклар турында укучылары белән фикерләре белән уртаклашты.

М. Е. Евсевьев исемендәге МГПИның рус теле һәм әдәбияты факультетында укыганда 1987–1990 елларда бу институтның «Укытучы» күп тиражлы газетасы мөхәррире була. Югары уку йортын тәмамлаганнан соң «Советская Мордовия» (1990–1993) республика газетасында, «Мордовия» һәм «Мордовия – 7 көн» атналыкларында эшли. 2006-2009 елларда Россия Федерациясе Федераль Собраниесенең «Парламент газетасы» басмасын күзәтүче.

2009 елдан Камил Тангалычев – күзәтүче, 2011 елдан – Мордовия Республикасы татарларының «Юлдаш» иҗтимагый-сәяси газетасының баш мөхәррире. Ул мәкаләләр, очерклар, эсселар авторы. «Баш мөхәррир баганасын» алып бара.

2000 елда журналист Камил Тангалычев «Мордовия – 7 көн» газетасының сәясәт һәм публицистика бүлеге мөхәррире, публицист буларак Мордовия Республикасы Башлыгының Мактау грамотасы белән бүләкләнә.

2001 елда Идел буе федераль округында этномәдәни һәм конфессиональ мөнәсәбәтләрне гармонияләштерү проблемалары буенча иң яхшы басмага округ конкурсында җиңүче булды.

Шагыйрьнең беренче шигырьләр җыентыгы «Миләш кыңгыраулар» Мордва китап нәшриятында 1992 елда нәшер ителә. Ул монда мәхәббәт, табигать, ана турында яза.

Бу китап көтмәгәндә Америкага җитте һәм тәрҗемәче дин Фэрбиш кулына керде. Ул шигырьләр белән кызыксынды, аларның күбесен инглиз теленә тәрҗемә итте һәм «Күкерт елгасы» әдәби күзәтүендә бастырды. Шул ук басмада Камил Тангалычев шигърияте турында очерк та басылган. Фэрбиш яза: «Тангалычев дөньясы – контрастлар дөньясы: Көнчыгыш һәм көнбатыш, авыл һәм шәһәр, атеистик, христиан, мөселман…».

«Ай остаханәсе» шигърият турында китабында (Саранск, 1999) Камил Тангалычев Лермонтов, Пушкин, Гоголь, Толстой, Тютчев, Рублев, Тукай, Грибоедов, Блок, Ленин, Булгаков, Грин һәм башка шагыйрьләрнең сәнгать юлын үзенчә карый.

«Киләсе Җир» 2000 елда чыкты. Проза поэмаларыннан тора. Китап геройлары – Гомер, Абу Талиб, Ньютон, Чыңгызхан, Микеланджело, Зевс, Магеллан, Шекспир, Ганнибал, Сократ, Бетховен, Муса һәм башкалар – җирнең киләчәк шагыйрен мәңге көтеп алалар.

2001 елда Саранскида чыккан «Якын авыл» шигырьләр китабы – юкка чыккан һәм тузган авыллар, кече ватаныбыз турында. Тормышта зур һәм кечкенә проблема турында сүз бара. Китапта Һади Такташка багышланган «Шагыйрьнең Ватаны» шигыре урын алды.

«Казанга юл» (Саранск, 2002) – Камил Тангалычевның алтынчы китабы. Аның поэзиясе традицион рәвештә милли һәм дини чикләүләрен җиңгән галәм универсаль кешенең кыйммәтен яклый.

«Стихия» китабында (Саранск, 2004) Галәм үзенең исеменнән сөйли. Бу шигъри яктан үз-үзен бердәнбер иҗат итүче һәм Дөньяның иҗаты беркайчан да туктамаганын күрсәтә.

2005 елда «Вакыт Русь җыярга» конкурсына «Әдәби Россия» дә К. Тангалычевның «Мең еллык хакыйкать» дигән мәкаләсе басыла. Шул ук елны РМ Башлыгының 17 гыйнвардагы Указы белән Тангалычев Камил Абидулла улына әдәбиятны үстерүдәге казанышлары өчен «Мордовия Республикасының атказанган язучысы» исеме бирелде.

«Репейник җиләге» (Саранск, 2006) – язучының фәлсәфи дәфтәре. Ул барлыкка китерүчегә яшәешнең асыл нигезләре турындагы сораулар белән мөрәҗәгать итә. Дөнья нәрсә ул? Нәрсә ул хакыйкать? Табигать нәрсә күрсәтә? Мәңгелек тормышыбыз нинди урын алып тора? Җирдә шагыйрьнең максаты нинди?

Шагыйрьнең «Сайланма әсәрләре» җыентыгына (Саранск, 2006) «Миләш кыңгыраулар», «Якын авыл», «Минем юлчым», «Казанга юл» китапларыннан шигырьләр тупланды.

2007 елда К. Тангалычевның «Яттан» шигырьләр җыентыгы дөнья күрде, анда классик язу манерасы авторның әйләнә-тирә дөньяга парадоксик карашы белән туры килә. Төрле детальләрдән, образлардан, метафоралардан шагыйрь даими барлыкка килүче дөнья төзелешенең бердәм һәм бүленмәс сурәтен тудыра.

«Тел мөһим» исемле сайланган публицистика китабына (Саранск, 2009) төрле елларда «Советская Мордовия», «Мордовия – 7 көн», «Юлдаш», «Парламент газетасы», «Евразия» мәгълүмати-аналитик порталында басылган язучының мәкаләләре һәм эссе кертелгән. Кайбер текстлар монда беренче тапкыр бастырыла. Публицист авторы дөньядагы бар вакыйгаларга үз карашын белдерә.

Зур тәнәфестән соң, 2014 елда Камил Тангалычевның берьюлы өч китабы чыга.

«Гасыр калай» җыентыгына кергән яңа шигырьләр традицион рәвештә табигатькә, тарихка, Ватанга багышланган.

«Шигырь кыры» – шигырьләрне табигатькә багышлаган рус лирикларының иҗаты турында очерклар җыентыгы. Автор Г. Державин, В. Жуковский, А. Пушкин, Е. Баратынский, Н.Телов, К. Случевский, М. Лермонтов, Ф. Тютчев, А. Фет, С. Есенин, А. Әхмәтова, Э. Багрицкий, В. Маяковский, И. Бунин, Д. Кедрин, Н. Заболоцкий, Н. Рубцов, Н. Тряпкина һәм башка шагыйрьләр әсәрләрен үз укуын тәкъдим итә.

«Татарник чәчәкләре» китабы төрле еллар очеркларыннан төзелгән мозаикадан гыйбарәт. Автор биредә тынычлык урнаштыру, Ватан турында, табигатьнең уникаль күренеше буларак поэзия турында уйлана, шулай ук берничә шигырьнең фәлсәфи «кырларда язмалар» ясый.

«Фигыль ялтыравыгы» җыентыгына (2019) 2027–2019 елларда язылган яңа әсәрләр – шигырьләре һәм «Тукай хыялы Казан турында» поэмасы тупланды. 2020 елда басма «Елның иң яхшы китабы – 2018/2019» конкурсында «Иң яхшы әдәби-нәфис басма. Шигърият» номинациясендә җиңде (рус телендә).

Камил Тангалычев Һади Такташның «Ак каеннар» («Белые березы») (Саранск, 2011) әсәрләре җыентыгының кереш сүзенен авторы һәм төзүчесе булып тора.

Камил Тангалычевның шигырьләре татар, мокша, инглиз телләренә тәрҗемә ителгән. Мәскәү, Казан, Самара, Петрозаводск, Ростов-на-Дону шәһәрләрендә, Америка журналларында басыла. Шагыйрә Рая Орлова мокша теленә «Ливлар» шигырен тәрҗемә итте.

Камил Тангалычев – «Алтын Гонг» Бөтенроссия журналистлар конкур-курсы җиңүчесе (2003). Тангалычев иҗаты буенча «Мордовия» ДТРКда «Алсу күпер» фильмы төшерелә (1993).

Шагыйрь «Казанның 1000 еллыгы истәлегенә», «Казанышлары өчен. Мордва халкының Россия дәүләте халыклары белән берләшүенә 1000 ел тулу уңаеннан» медальләргә, РМ Мактау грамотасына, РМ башлыгының Рәхмәтенә лаек булды.

Нәфис әдәбият үсешенә зур өлеш керткәне өчен, Мордовия Республикасы башлыгының 2015 елның 31 мартындагы Указы белән шагыйрь, «Юлдаш» газетасының баш мөхәррире Камил Абидулла улы Тангалычевка «Мордовия Республикасының халык шагыйре»дигән мактаулы исем бирелде.

2022 елда Камил Тангалычев Россия Федерациясенең атказанган журналисты булды. Аның баш мөхәррире булган «Юлдаш» газетасы ел саен төрле журналистика конкурсларында җиңүче һәм лауреат була.