Абдулла Ибраһим улы Кротов (1919–2005)

12 апрельдә татар халык җырларын һәм баитларын саклаучы һәм башкаручы, хәзерге Кадошкино муниципаль районы Олы Поляна авылында туган Абдулла Ибраһим улы Кротовның (1919–2005) тууына 105 ел тула.

Абдулла Ибраһимович Кротовны «Олы Полянадан татар Гомеры» дип йөрткәннәр. Тумыштан сукыр булсада, ул әмма нечкә музыка ишетү һәм феноменаль хәтергә ия булган, 50дән артык татар-мишәр җырларын хәтерли һәм нәсел өчен саклый.

Татар җырларын Абдулла кечкенәдән башкара башлый. Ул туганнан соң ике атна үткәч, әтисе тифтан үлә. Әнисе дә тиф белән авырый, ләкин исән кала.

Малайны күршесе, Кадичә әбисе тукландырган. Абдулла барлык яшьтәшләреннән аерым үсә. Урам уеннарында катнашмый, даими рәвештә өлкәннәр янында була.

Олылар еш кына җырлар җырлаганнар. Абдулла аларны истә калдыра, ишеткәннәрен «язып бара». Аеруча аңа бәйрәмнәрдә картлар җырлаган борынгы җырлар ошый. Җырлар бик матур иде. Кротов аларны үлеменә кадәр саклаган.

Абдулла Кротов искиткеч тормыш алып барган. Ул ярты илне әйләнеп чыккан. Бик күп җырлар һәм риваятьләр, шул исәптән хәрби җырлар белгән. Беренче «концертларын» җырчы поездларда бирә, аккордеонда уйный һәм җырлый. Ул фронттан яраланган һәм имгәнгән солдатлар өчен дә җырлый.

Белгечләрдән беренче булып Кротов турында танылган татар фольклорчысы Хәмит Ярми белә, ул 1957 елда Мордовиянең татар авылларын тикшерә.

Шул вакыттан бирле Казаннан Абдуллага кадәр борынгылыкны яратучылар юлы үсеп бара. Абдулла артында риваятьләр язып, фольклорчылар аның чикләре булмаган кебек хәтеренә шаккатканнар. Абдулла үзе дә иҗат иткән.

Аның баитлары (тарихи һәм фаҗигале темаларга әсәрләре) татар-мишәр фольклоры җыентыкларында «Татар халык җырлары» (Мәскәү, 1970), «Тарихи һәм лирик җырлар» (Казан, 1988) басылып чыга.

Мәхмүт Нигъмәтҗановның «Татар халык җырлары» җыентыгына Идел буе мишәрләре арасында киң таралган баит «Абделман купич» (анда Шыгырдан авылыннан (хәзерге Чуваш Республикасы) чыккан уңышлы сәүдәгәр данлана) көйенә ноталар һәм Кротов биргән ике строфа кертелгән.

1979 елда Мәскәүдә «Татар-мишәр җырлары» китабы басылып чыга Абдулла Кротов һәм Мордовиядә туган Хафиз Ишмаметов сүзләреннән язылган җырлар белән пластинка кушымтасы белән.

Язучы Эдуард Касимов, Кротов белән аралашып, Мордовиядән килгән самородка язмышы турында «Кояш һәр көнне чыга» (1963) повестен яза.

2003 елда ТВЦ каналында Кротов турында сюжет күрсәтелә. 2004 елның маенда «Татарстан – Яңа Гасыр» каналында «Мордовия татарлары» фильмы күрсәтелә, аның геройларының берсе шулай ук Абдулла-абзи.

Олы Поляна халкы һәрвакыт Кротовны хөрмәт иткән. Авылда аның башкаруында «Тәрәзәң астында шомырт» дип аталган җырны тыңларга бик яраталар. Аны гадәттә бу авылдан чыккан кешеләр генә башкара.